II. Opinie, komentarze, rekomendacje. 1. Zmiany prawa - opinia o nowelizacji Ustawy o systemie oświaty
Z niecierpliwością czekamy na jedną spójną zmianę obejmującą ustawę o systemie oświaty i Karty Nauczyciela. Dziś nowelizowane ustawy nadal straszą swoim językiem i zapisami. Nowa ustawa powinna być prosta, zrozumiała i jednoznaczna. Wszystko wskazuje na to, że w tej kadencji sejmu, również nie doczekamy się na dobre prawo regulujące sprawy oświaty.
Przy okazji wprowadzenia obowiązku szkolnego dla sześciolatków, nowych zadań kuratora i samorządów, nowego nadzoru, statusu nauczyciela itp., konieczna jest poważna debata, dogadanie się z opozycją oraz dobra kampania informacyjna. W tym zakresie zespół Monitora oferuje szeroką pomoc i współpracę.
Zakończył się proces pierwszych zmian w ustawie o systemie oświaty w tej kadencji Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany, z pominięciem tych, jedynie doprecyzowują pojęcia i dotychczasowe zapisy prawne.
- Wynagrodzenie egzaminatorów. Dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej zawiera z egzaminatorami, a w przypadku egzaminu maturalnego również z nauczycielami akademickimi biorącymi udział w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego, umowy określające zakres ich obowiązków oraz wysokość wynagrodzenia. Nauczyciele biorący udział w przeprowadzaniu sprawdzianu i egzaminów wykonują czynności związane z przeprowadzaniem tego sprawdzianu i tych egzaminów w ramach czynności i zajęć, wynikających z podstawowego zatrudnienia. W przypadku wykonywania tych czynności w wymiarze przekraczającym tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe. Warunki wynagradzania egzaminatorów i nauczycieli akademickich, określi minister w rozporządzeniu.
- Obowiązek szkolny. Wprowadzono rozszerzenie spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki do przedszkola lub szkoły za granicą lub przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi, są dodatkowo obowiązani do: informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego; zapewnienia dziecku warunków nauki w przypadku dziecka realizującego obowiązek poza przedszkolem lub oddziałem przedszkolnym. Dyrektorzy publicznych i niepublicznych szkół ponadgimnazjalnych, osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową oraz pracodawcy, w terminie 14 dni od dnia przyjęcia ucznia, są obowiązani powiadomić wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której mieszka absolwent gimnazjum, który nie ukończył 18 lat, o przyjęciu go odpowiednio do szkoły, placówki, na zajęcia albo w celu przygotowania zawodowego oraz informować tego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zmianach w spełnianiu obowiązku nauki przez absolwenta gimnazjum, w terminie 14 dni od dnia powstania tych zmian. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki, na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, są obowiązani informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie. Wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta) jest obowiązany przekazywać dyrektorom publicznych szkół podstawowych i gimnazjów na obszarze gminy informacje o aktualnym stanie i zmianach w ewidencji dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat. Przez niespełnienie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki należy rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w przedszkolu (oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej), szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej lub placówce albo zajęć w przypadku spełniania obowiązku nauki przez uczęszczanie na zajęcia lub w celu przygotowania zawodowego.
- Szkolny zestaw podręczników. Z ustawy wykreślono wszystkie ograniczające nauczyciela i szkołę zapisy. Nie obowiązuje już zasada trzech podręczników, trzech lat. Termin podania do publicznej wiadomości szkolnego zestawu wydłużono do 15 czerwca.
- Mundurki w szkole. Odstąpiono od obowiązkowych mundurków. Dyrektor może z własnej inicjatywy lub na wniosek rady szkoły, rady rodziców, rady pedagogicznej lub samorządu uczniowskiego, za zgodą odpowiednio rady rodziców i rady pedagogicznej może wprowadzić obowiązek noszenia przez uczniów na terenie szkoły jednolitego stroju. Ustawa ustala zasady i procedurę postępowania.
- Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Publiczne oraz niepubliczne przedszkola, szkoły podstawowe, ośrodki, publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują dotację z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jedno dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.
- Obowiązki nauczyciela. Ustawodawca zmienił redakcję art. 6 Karty Nauczyciela. Nauczyciel obowiązany jest: rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę; wspierać każdego ucznia w jego rozwoju; dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego; kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Jednocześnie odpowiedzialności dyscyplinarnej, za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom określonym w art. 6, podlegają wszyscy nauczyciele – nie tylko mianowani czy dyplomowani.
- Inne zmiany. W celu potwierdzenia spełniania warunku niekaralności, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego. Zakres zadań dyrektora zwiększony został o zapis – dyrektor wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Warunki korzystania ze stołówki szkolnej, w tym wysokość opłat za posiłki, ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.
Komentarz do zmian w ustawie o systemie oświaty
W nowelizacji ustawy nie odnajdujemy ani nowego języka prawnego i nowego podejścia do rozwiązywania problemów szkolnych. W dalszym ciągu obserwujemy próby określania w ustawie „wszystkiego co się da”.
Oczekiwanym rozwiązaniem było odejście od obowiązkowych mundurków w szkołach. Ale czy to Parlament ma określać w ustawie szczegółową procedurę ustalania stroju szkolnego? Czy nie wystarczy przekazać te kompetencje szkołom, by w swoim prawie wewnętrznym określili własną procedurę i zasady?
Oczekiwaliśmy, że przy każdej zmianie ustawy, będzie próba uproszczenia zapisów i rezygnowania z czynności niepotrzebnych i biurokratycznych. Do takich należy między innymi zobowiązywanie dyrektorów do uzyskiwania opinii lub do uzgadniania swoich decyzji z organem nadzoru pedagogicznego lub z organem prowadzącym. Jest to przecież wkraczanie w kompetencje dyrektora i naruszanie autonomii szkoły. Mimo, że część zmienianych zapisów zawierała takie zobowiązania, w tym zakresie przepisy pozostały bez zmian.
Pozostaje liczyć na to, że w kolejnych zmianach, bezpośrednio proponowanych przez ministra, będziemy mieli zapisy ograniczające biurokrację i wzmacniające autonomie szkoły, zgodnie z głoszonymi zapowiedziami.
Przy okazji wprowadzenia obowiązku szkolnego dla sześciolatków, nowych zadań kuratora i samorządów, nowego nadzoru, statusu nauczyciela itp., konieczna jest poważna debata, dogadanie się z opozycją oraz dobra kampania informacyjna. W tym zakresie zespół Monitora oferuje szeroką pomoc i współpracę.
Zakończył się proces pierwszych zmian w ustawie o systemie oświaty w tej kadencji Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany, z pominięciem tych, jedynie doprecyzowują pojęcia i dotychczasowe zapisy prawne.
- Wynagrodzenie egzaminatorów. Dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej zawiera z egzaminatorami, a w przypadku egzaminu maturalnego również z nauczycielami akademickimi biorącymi udział w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego, umowy określające zakres ich obowiązków oraz wysokość wynagrodzenia. Nauczyciele biorący udział w przeprowadzaniu sprawdzianu i egzaminów wykonują czynności związane z przeprowadzaniem tego sprawdzianu i tych egzaminów w ramach czynności i zajęć, wynikających z podstawowego zatrudnienia. W przypadku wykonywania tych czynności w wymiarze przekraczającym tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe. Warunki wynagradzania egzaminatorów i nauczycieli akademickich, określi minister w rozporządzeniu.
- Obowiązek szkolny. Wprowadzono rozszerzenie spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki do przedszkola lub szkoły za granicą lub przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi, są dodatkowo obowiązani do: informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego; zapewnienia dziecku warunków nauki w przypadku dziecka realizującego obowiązek poza przedszkolem lub oddziałem przedszkolnym. Dyrektorzy publicznych i niepublicznych szkół ponadgimnazjalnych, osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową oraz pracodawcy, w terminie 14 dni od dnia przyjęcia ucznia, są obowiązani powiadomić wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której mieszka absolwent gimnazjum, który nie ukończył 18 lat, o przyjęciu go odpowiednio do szkoły, placówki, na zajęcia albo w celu przygotowania zawodowego oraz informować tego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zmianach w spełnianiu obowiązku nauki przez absolwenta gimnazjum, w terminie 14 dni od dnia powstania tych zmian. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki, na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, są obowiązani informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie. Wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta) jest obowiązany przekazywać dyrektorom publicznych szkół podstawowych i gimnazjów na obszarze gminy informacje o aktualnym stanie i zmianach w ewidencji dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat. Przez niespełnienie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki należy rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w przedszkolu (oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej), szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej lub placówce albo zajęć w przypadku spełniania obowiązku nauki przez uczęszczanie na zajęcia lub w celu przygotowania zawodowego.
- Szkolny zestaw podręczników. Z ustawy wykreślono wszystkie ograniczające nauczyciela i szkołę zapisy. Nie obowiązuje już zasada trzech podręczników, trzech lat. Termin podania do publicznej wiadomości szkolnego zestawu wydłużono do 15 czerwca.
- Mundurki w szkole. Odstąpiono od obowiązkowych mundurków. Dyrektor może z własnej inicjatywy lub na wniosek rady szkoły, rady rodziców, rady pedagogicznej lub samorządu uczniowskiego, za zgodą odpowiednio rady rodziców i rady pedagogicznej może wprowadzić obowiązek noszenia przez uczniów na terenie szkoły jednolitego stroju. Ustawa ustala zasady i procedurę postępowania.
- Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Publiczne oraz niepubliczne przedszkola, szkoły podstawowe, ośrodki, publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują dotację z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jedno dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.
- Obowiązki nauczyciela. Ustawodawca zmienił redakcję art. 6 Karty Nauczyciela. Nauczyciel obowiązany jest: rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę; wspierać każdego ucznia w jego rozwoju; dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego; kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Jednocześnie odpowiedzialności dyscyplinarnej, za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom określonym w art. 6, podlegają wszyscy nauczyciele – nie tylko mianowani czy dyplomowani.
- Inne zmiany. W celu potwierdzenia spełniania warunku niekaralności, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego. Zakres zadań dyrektora zwiększony został o zapis – dyrektor wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Warunki korzystania ze stołówki szkolnej, w tym wysokość opłat za posiłki, ustala dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.
Komentarz do zmian w ustawie o systemie oświaty
W nowelizacji ustawy nie odnajdujemy ani nowego języka prawnego i nowego podejścia do rozwiązywania problemów szkolnych. W dalszym ciągu obserwujemy próby określania w ustawie „wszystkiego co się da”.
Oczekiwanym rozwiązaniem było odejście od obowiązkowych mundurków w szkołach. Ale czy to Parlament ma określać w ustawie szczegółową procedurę ustalania stroju szkolnego? Czy nie wystarczy przekazać te kompetencje szkołom, by w swoim prawie wewnętrznym określili własną procedurę i zasady?
Oczekiwaliśmy, że przy każdej zmianie ustawy, będzie próba uproszczenia zapisów i rezygnowania z czynności niepotrzebnych i biurokratycznych. Do takich należy między innymi zobowiązywanie dyrektorów do uzyskiwania opinii lub do uzgadniania swoich decyzji z organem nadzoru pedagogicznego lub z organem prowadzącym. Jest to przecież wkraczanie w kompetencje dyrektora i naruszanie autonomii szkoły. Mimo, że część zmienianych zapisów zawierała takie zobowiązania, w tym zakresie przepisy pozostały bez zmian.
Pozostaje liczyć na to, że w kolejnych zmianach, bezpośrednio proponowanych przez ministra, będziemy mieli zapisy ograniczające biurokrację i wzmacniające autonomie szkoły, zgodnie z głoszonymi zapowiedziami.
Andrzej Pery, 10 sierpnia 2008
