Społeczny Monitor Edukacji

Społeczny Monitor Edukacji podejmuje pracę nad monitorowaniem wybranych projektów systemowych, realizowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną.

Otrzymałyśmy dofinansowanie w ramach programu Obywatele dla Demokracji (hura!) i od 1 września znów zajmujemy się społeczną kontrolą wydatkowania przez CKE funduszy na projekty systemowe. Projekt jest rozwinięciem wcześniej prowadzonych działań. Obejmować będzie:

- analizę 3 wybranych projektów, realizowanych w ramach POKL, działanie "Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych";

- studium przypadku: analiza, na przykładach, związku między projektami systemowymi a trybem wprowadzania zmian w prawie oświatowym oraz związku między unijnymi mechanizmami finansowania a tworzeniem polityki oświatowej;

- monitoring matury 2015 (zmodyfikowanej w ramach jednego z badanych projektów).

Podstawowe pytanie, jakie sobie stawiamy brzmi: jaki jest wpływ mechanizmów finansowania na mechanizmy decyzyjne w oświacie oraz - co za tym idzie - na otwartość systemu oświaty na pluralizm poglądów, debatę i demokratyczną partycypację.

Przypomnijmy: w latach 2007-2013 w gestii Ministerstwa Edukacji znajdowało się ponad 1 mld euro przeznaczonych na realizację priorytetu "Wysoka Jakość Systemu Oświaty" w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Z tej kwoty ponad 235 mln euro przeznaczono na działanie 3.2 "Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych", którego wykonawcą jest Centralna Komisja Egzaminacyjna.

Z końcem 2015 roku kończy się wydatkowanie pieniędzy na realizację projektów z okresu programowania 2007-2013, powinny więc być znane rezultaty osiągnięte w ramach projektów.

Prowadzone w ramach dotychczasowych działań Społecznego Monitora Edukacji analizy wskazują na:
- brak przejrzystości działań MEN i CKE dotyczących realizowanych projektów;
- brak informacji na temat kryteriów wyboru celów realizowanych w ramach projektu, szczegółowych kosztorysów, opisów podejmowanych działań;
- możliwość przeszacowania kosztów projektów;
- niejasne mechanizmy i procedury ewaluowania projektów w trakcie trwania;
- zbyt techniczny język, jakim pisane są projekty i raporty (nawet specjalistki i specjaliści od edukacji nie zawsze potrafią zrozumieć, o co chodzi).

Cele projektów systemowych formułowane są głównie na podstawie unijnych dokumentów strategicznych. Niekiedy rezultaty projektu wydają się być zawarte w samym jego opisie.

Już na poziomie języka, jakim są pisane, projekty wprowadzają określoną wizję systemu edukacji: głównym zadaniem edukacji ma być przygotowywanie do rynku pracy. I właśnie ta wizja - naszym zdaniem jednostronna i ograniczona - powoli staje się dominująca w dyskursie publicznym. Z analiz Monitora, z raportów organizacji i badaczy, zajmujących się problemem równości w edukacji (patrz np. raporty "Wielka nieobecna", rozdział o edukacji w raporcie Fundacja Feminoteka "Białe plamy na mapie równości płci", "Szkoła i nierówności społeczne" dr Przemysława Sadury) wynika, że systemie edukacji zbyt małą wagę przywiązuje się do zagadnień równości, pluralizmu, partycypacji i inkluzji. Pytanie brzmi: czy i na ile realizacja projektów systemowych uwzględnia możliwość demokratycznej partycypacji uczennic i uczniów, ich rodziców, nauczycielek i nauczycieli (oraz innych zainteresowanych) w projektowaniu i wdrażaniu zmian? A poza tym: czy i na ile zmiany w systemie egzaminów, wdrażane w wyniku projektów, a także sam tryb ich wdrażania, uwzględniają problematykę równościową i zasady demokratycznej partycypacji. Te zasady stanowić będą podstawowe kryterium oceny jakości badanych projektów.

Planujemy w ramach naszego projektu monitorować trzy wybrane projekty systemowe, realizowane przez CKE:

- Wdrożenie systemu informatycznego do e-oceniania;

- Pilotaż nowych egzaminów maturalnych;

- Budowa banków zadań.

Wybrałyśmy te projekty, ponieważ prowadzona przez MEN reforma programowa jest ściśle powiązana z systemem egzaminów zewnętrznych. Egzaminy z kolei mają kluczowe znaczenie dla sposobu działania systemu edukacji: ich kształt i charakter, bardziej niż treść podstaw programowych, determinuje, czego i jak uczy się w szkołach. Projekty systemowe, dotyczące egzaminów, będą miały zatem bezpośrednie przełożenie na praktykę szkolną.

Egzamin maturalny 2015 roku będzie pierwszym egzaminem maturalnym, przeprowadzonym wg zasad wypracowanych w ramach monitorowanych projektów, stąd pomysł analizowania jego przebiegu i sposobu wprowadzania zmian.

Chcemy też w ramach naszego projektu przyjrzeć się temu, jak zmienia się prawo oświatowe - bo skądinąd wiadomo, że zmienia się bardzo często. Niektóre rozporządzenia (np. rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów publicznych) zmieniają się kilka razy do roku, przy czym MEN i CKE nie publikują ujednoliconych wersji zmienianych rozporządzeń. Jednocześnie na niektóre zmiany, postulowane np. przez organizacje praw człowieka, trzeba czekać latami. Sensowny wydaje się nam przeanalizowanie, w wybranym zakresie, powodów, trybu i skutków wprowadzania zmian w przepisach prawa oświatowego, związanych z projektami systemowymi.

W ramach naszych działań monitoringowych, staramy się prowadzić systematyczną korespondencję z władzami oświatowymi, a także publikować nasze listy i ich odpowiedzi. W ramach poprzedniego projektu udało się nam uzyskać wyraźną poprawę jakości tej korespondencji: przedstawicielki MEN i CKE zaczęły udzielać nam obszernych, merytorycznych wyjaśnień. Na stronach internetowych MEN pojawiły się dokumenty, wcześniej trudnodostępne niedostępne. Zależy nam na utrzymaniu tego trendu.

Materiały, uzyskane czy wypracowane w ramach monitoringu, są publikowane na stronach Monitora na zasadach licencji Creative Commons.