Rozdział 2. (Nie)jawność działania władzy

Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) gwarantuje każdemu obywatelowi dostęp do informacji publicznej, a obowiązek udostępniania informacji nakłada na władze publiczne. Nie można zaprzeczyć, że Ministerstwo Edukacji Narodowej na swojej stronie internetowej, zamieszcza wiele danych, ale sposób ich uporządkowania czy raczej nieuporządkowania, znacznie utrudnia praktyczne korzystanie z dostępu do informacji.

1. Biuletyn Informacji Publicznej

Przeanalizujmy, przykładowo, Biuletyn Informacji Publicznej MEN. Obowiązek jego prowadzenia wynika z cytowanej wyżej ustawy. Na stronie internetowej bip.men.gov.pl w zakładce „Akty prawne” zamieszczane są akty prawne obowiązujące, projekty aktów prawnych oraz program prac legislacyjnych ministerstwa na 2007 roku.

Dokładna analiza zawartych tu danych prowadzi do następujących stwierdzeń:

• Nazwa „Akty prawne obowiązujące” nie zgadza się z treścią rubryki. Mieści się tu bowiem wiele aktów (ustaw, rozporządzeń ministra, rozporządzeń rady ministrów, uchwał rady ministrów) istotnie obowiązujących, ale również znajdują się akty już nieaktualne. Przykładem może być Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 lipca 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół zawierające słynną już listę lektur ministra Giertycha, uchylone przez Radę Ministrów. Żadna adnotacja na ten temat w BIP się nie pojawiła.
• Każdy akt prawny opatrzony jest datą wytworzenia i udostępnienia informacji. Wydawałoby się, że terminy te powinny być zbieżne z datą uchwalenia, podpisania lub opublikowania dokumentu. Praktyka bywa różna. Sztandarowy dokument ministra Giertycha „Zero tolerancji dla przemocy w szkole” został przyjęty Uchwałą Rady Ministrów Nr 28/2007 z dnia 6 marca 2007 roku. Na stronie BIP udostępniono go dopiero 3 sierpnia 2007 roku, a więc prawie pół roku później!
• Projekty aktów prawnych w BIP stanowią zbiór zupełnie chaotyczny. Jest ich 92 (stan na 1 września 2007). W rzeczywistości bardzo często są to projekty tych samych aktów prawnych powtarzane w kolejnych wersjach bez odniesienia do poprzednich i bez uzasadnienia zmian. Aż 59 „projektów” de facto przestało być już projektami, a stało się obowiązującymi aktami prawnymi, podpisanymi i opublikowanymi. Mimo to nikt nie aktualizuje zawartych tu danych.
• Rzeczywistych projektów prawnych jest 21, niektóre „czekają” już bardzo długo na zakończenie procesu legislacyjnego. Najstarsze, regulujące kwestię organizacji kształcenia dzieci polskich czasowo przebywających za granicą, zostało zamieszczone na stronie internetowej 17 lipca 2006 roku! Zmiana awansu zawodowego, która miała odbiurokratyzować procedurę zdobywania wyższych szczebli zawodowych „wisi” na stronie BIP od marca 2007.
• Niejasny jest tryb umieszczania lub pomijania przy projektach aktów prawnych uwag zgłaszanych w trakcie konsultacji społecznych. Takie uwagi, wraz z odpowiedziami resortu znajdują się jedynie przy 8 projektach. W pozostałych przypadkach brak jest jakichkolwiek informacji o przebiegu konsultacji nad projektem.

Podsumowując, można uznać, że Ministerstwo Edukacji Narodowej na swojej stronie internetowej udostępnia wiele danych, jednak ich jakość i sposób uporządkowania nie gwarantują obywatelom pełnego dostępu do informacji.

2. Odpowiedzi i wyjaśnienia MEN

Znacznie więcej zastrzeżeń można zgłaszać do odpowiedzi udzielanych przez MEN, na konkretne pytania. Redakcja Monitora kilkakrotnie zwracała się do ministra z prośbą o wyjaśnienie różnych zagadnień. We wszystkich przypadkach odpowiedzi niczego nie tłumaczyły, były aroganckie i sprzeczne z ustawą o dostępie do informacji publicznej.

Przykładem może być sprawa łódzkiego kuratora oświaty. Monitor, w liście skierowanym 15 lutego na adres ministra edukacji, zadał pytanie „Jakich kryteriów merytorycznych nie spełnia pani Beata Florek, dwukrotna zwyciężczyni konkursu na stanowisko kuratora oświaty w Łodzi, skoro nie uzyskała akceptacji Pana Ministra?” W jednozdaniowej odpowiedzi mogliśmy przeczytać, „iż konkurs na łódzkiego kuratora oświaty, zgodnie z procedurami, wygrała pani Barbara Kochanowska”. Nieco mniej lakoniczne, ale także niepełne wyjaśnienia, zyskał w tej sprawie Rzecznik Praw Obywatelskich.

Na ostatni list z pytaniami skierowanymi do Romana Giertycha 10 czerwca 2007 roku dotyczącymi trybu prac nad kanonem lektur szkolnych, redakcja Monitora nie uzyskała żadnej odpowiedzi.

Ministerstwo Edukacji Narodowej w wybiórczy sposób traktuje prawo dostępu obywateli do informacji publicznej. A przecież jawność jest podstawą działania demokratycznego państwa. Brak rzetelnych danych o trybie i kryteriach podejmowania decyzji przez MEN prowadzi do podejrzeń o kierowanie się względami pozamerytorycznymi, służącymi doraźnym korzyściom partyjnym.

Otwórz rozdział w formcie Acrobat Reader (pdf)