O terminie i formie wprowadzania zmian w systemie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole
Na stronach BIP MEN znajdują się projekty rozporządzeń, które w wprowadzić mają, gdy zostaną podpisane i ukażą się w dzienniku urzędowym, zapowiadaną zmianę w systemie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole.
Pakiet ten zawiera rozporządzenia:
- zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej;
- w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych;
- w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół;
- w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach;
- w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych;
- w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach;
- zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.
Głównym celem zmian, według projektodawców, jest zapewnienie uczniowi pełnego wsparcia i zindywidualizowanej pomocy. Pomoc ta powinna być organizowana w szkole lub w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Planowane zmiany mają na celu zapewnienie świadczeń z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej ucznia, czyli w środowisku jego nauczania i wychowania, tj. w przedszkolu, czy w szkole.
Dokładna analiza proponowanych zapisów daje obraz nowego systemu. I tak, w statutach szkół należy wprowadzić nowe zapisy, dotyczące między innymi:
- nazwy szkoły (rodzaj szkoły tylko w statucie);
- sposobu wykonywania zadań szkoły, z uwzględnieniem optymalnych warunków rozwoju ucznia;
- form opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych potrzebna jest pomoc i wsparcie;
- organizacji współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli oraz innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc dzieciom, rodzicom i nauczycielom;
- zadań nauczycieli z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej świadczonej uczniom, nauczycielom i rodzicom;
- praw ucznia, z uwzględnieniem praw zawartych w Konwencji o Prawach Dziecka, oraz trybu składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia;
Projekt rozporządzenia o ramowych statutach szkół zawiera zapisy, które pozwalają szkołom, między innymi:
- tworzyć inne jednostki organizacyjne szkoły od oddziału (grupa oddziałowa, grupa międzyoddziałowa lub grupa międzyklasowa);
- ustalać liczbę uczniów w grupie wychowawczej w świetlicy zorganizowanej w szkole integracyjnej lub specjalnej równą liczbie uczniów określonej dla oddziału szkoły integracyjnej lub specjalnej;
- tworzyć dla uczniów uczących się poza miejscem stałego zamieszkania internatu;
- prowadzić zajęcia edukacyjne w czasie od 30 do 60 minut, zachowując ogólny tygodniowy czas trwania zajęć edukacyjnych ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć;
- zatrudniać w klasach V-VI szkoły pomoc nauczyciela - dyrektor szkoły ustala zajęcia, w których ze względu na indywidualne potrzeby edukacyjne uczniów niepełnosprawnych uczestniczy pomoc nauczyciela;
- zatrudniać, w uzasadnionych przypadkach, w szkole ogólnodostępnej, szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi oraz w szkole integracyjnej pomoc nauczyciela (po uzyskaniu zgody organu prowadzącego);
- tworzyć zespół składający się z nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem - zespół organizuje swoje posiedzenia w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż dwa razy w roku (zespół zakłada i prowadzi Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia).
W kolejnym projekcie dotyczącym udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej dowiadujemy się, że w szkołach można będzie prowadzić różne zajęcia w ramach pomocy, w tym:
- zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze;
- zajęcia specjalistyczne - korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne oraz innych zajęcia o charakterze terapeutycznym;
- zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej;
- porady i konsultacje dla uczniów;
- porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia dla rodziców i nauczycieli;
- działania na rzecz zorganizowania pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.
Trzeba przyznać, że na podstawie kilku zacytowanych zapisów, zmiany są daleko idące i zmieniają zasadniczo system pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Taki jest zamiar projektodawcy – Ministra Edukacji Narodowej. Czy zamiar ten uda się wprowadzić w życie? Tu pojawiają się duże wątpliwości.
Podstawową wadą wprowadzanych zmian jest termin oraz forma ich wprowadzania.
W każdym nowym projekcie rozporządzenia ostatni paragraf podaje, że zmiany obowiązywać mają od 1 września 2010 roku. Mamy już trzecią dekadę lipca – środek wakacji. Rozporządzenia nie są jeszcze podpisane (może będą jeszcze korekty zapisów), a powinny się jeszcze ukazać w dzienniku urzędowym. Po raz kolejny nowy rok szkolny będzie dla dyrektorów i nauczycieli gorączkowym i trudnym okresem. Czy takie emocje będą służyły dobrej pracy, zgodnej z intencjami Ministra?
Vacatio legis dla tych rozporządzeń powinno wynosić przynajmniej jeden rok szkolny. Dyrektor ze swoimi nauczycielami i w porozumieniu ze swoim organem prowadzącym wykorzystałby ten rok do przygotowania szkoły do zadań. Praktyka pokazuje, że niewiele z nowego zdarzy się w najbliższym roku szkolnym. Mądre zespoły nauczycielskie sami sobie określą termin wprowadzenia zmian. Tylko dlaczego, po raz kolejny, uczymy braku szacunku do obowiązującego prawa?
Część szkół będzie tylko pozorowało zmiany, tak jak to już w wielu innych przypadkach zmiany bywało.
Druga istotna uwaga to forma wprowadzania zmiany. Minister zmienia treść rozporządzeń. Nie ma żadnych zmian w ustawach. Zgodnie z naszą konstytucją, samorząd terytorialny (organ prowadzący dla szkół) wykonuje zadania określone ustawami, również zadania własne. Powstanie zatem dylemat. Czy samorząd będzie wykonywał zadania, które wymagają dodatkowych środków? W wielu przypadkach rozporządzenie odwołuje się do uzgodnienia z organem prowadzącym. Samorządy mogą twierdzić, że nie zgadzają się na rozwiązania, które wymagają dodatkowych środków (zatrudnienie dodatkowego nauczyciela, zgoda na dodatkowe zajęcia, itp.).
Warto dodać, że nawet przy dobrej woli samorządu, wątpliwości co do właściwości wydatków może mieć wojewoda czy Regionalna Izba Rozrachunkowa. Organy te kontrolują podejmowane przez samorząd uchwały. Mogą one uznać, że budżet samorządu powinien pokrywać tylko wydatki określone ustawami.
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest ważnym i powszechnie akceptowanym zadaniem oświaty. Może warto w tym zakresie dopracować się takich zapisów, by mogły one być zaakceptowane przez większość Parlamentu.
Każda poważna zmiana musi być wspierana przez system doskonalenia. Według mnie, to jeden z głównych argumentów za istnieniem placówek doskonalenia nauczycieli, w tym centralnych placówek. Po raz kolejny w ciągu ostatnich lat Minister nie wykorzystuje tego systemu. Nie jest on doskonały, trzeba go zmieniać, ale też trzeba go wykorzystywać.
Do nowych zadań, z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej przygotować trzeba wizytatorów, dyrektorów poradni, specjalistów pracujących w poradniach oraz w szkołach, dyrektorów szkół oraz rady pedagogiczne szkół (wszystkich nauczycieli). Moje doświadczenie podpowiada, że nie wystarczy dobrze zapisać normy prawne w rozporządzeniu lub ustawie. Normy prawne muszą być bardzo ogólne, ponieważ dotyczą bardzo złożonego i różnorodnego systemu oświaty. Formy doskonalenia powinny te normy przerabiać na język praktyki i stosowania w konkretnych przypadkach.
Proszę zwrócić uwagę na zapisy dotyczące pracy zespołu, opisanego w kilku rozporządzeniach oraz na Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia. Czytającym te nowe propozycje nasuwa się wiele pytań praktycznych: z ilu osób ma się składać, czy wszyscy nauczyciele uczący są w zespole, jakie kwalifikacje ma mieć specjalista, jak rozliczać pracę pracownika poradni w zespole, jakie możliwości działania ma zespół (łącznie z finansowymi), itd. Na każdym poziomie funkcjonowania nowego systemu pomocy psychologiczno-pedagogicznej musi być spójność myślenia i działania.
Po gruntownej analizie projektów rozporządzeń mam nieodparte wrażenie, że Minister Edukacji Narodowej zmienia kolejny element systemu oświaty i jest w tej zmianie dużo dobrych elementów, ale w praktyce może to tylko oznaczać zmianę papierową, zmianę którą nie uda się w pełni wdrożyć w szkołach.
Pakiet ten zawiera rozporządzenia:
- zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej;
- w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych;
- w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół;
- w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach;
- w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych;
- w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach;
- zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.
Głównym celem zmian, według projektodawców, jest zapewnienie uczniowi pełnego wsparcia i zindywidualizowanej pomocy. Pomoc ta powinna być organizowana w szkole lub w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Planowane zmiany mają na celu zapewnienie świadczeń z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej ucznia, czyli w środowisku jego nauczania i wychowania, tj. w przedszkolu, czy w szkole.
Dokładna analiza proponowanych zapisów daje obraz nowego systemu. I tak, w statutach szkół należy wprowadzić nowe zapisy, dotyczące między innymi:
- nazwy szkoły (rodzaj szkoły tylko w statucie);
- sposobu wykonywania zadań szkoły, z uwzględnieniem optymalnych warunków rozwoju ucznia;
- form opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych potrzebna jest pomoc i wsparcie;
- organizacji współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli oraz innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc dzieciom, rodzicom i nauczycielom;
- zadań nauczycieli z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej świadczonej uczniom, nauczycielom i rodzicom;
- praw ucznia, z uwzględnieniem praw zawartych w Konwencji o Prawach Dziecka, oraz trybu składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia;
Projekt rozporządzenia o ramowych statutach szkół zawiera zapisy, które pozwalają szkołom, między innymi:
- tworzyć inne jednostki organizacyjne szkoły od oddziału (grupa oddziałowa, grupa międzyoddziałowa lub grupa międzyklasowa);
- ustalać liczbę uczniów w grupie wychowawczej w świetlicy zorganizowanej w szkole integracyjnej lub specjalnej równą liczbie uczniów określonej dla oddziału szkoły integracyjnej lub specjalnej;
- tworzyć dla uczniów uczących się poza miejscem stałego zamieszkania internatu;
- prowadzić zajęcia edukacyjne w czasie od 30 do 60 minut, zachowując ogólny tygodniowy czas trwania zajęć edukacyjnych ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć;
- zatrudniać w klasach V-VI szkoły pomoc nauczyciela - dyrektor szkoły ustala zajęcia, w których ze względu na indywidualne potrzeby edukacyjne uczniów niepełnosprawnych uczestniczy pomoc nauczyciela;
- zatrudniać, w uzasadnionych przypadkach, w szkole ogólnodostępnej, szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi oraz w szkole integracyjnej pomoc nauczyciela (po uzyskaniu zgody organu prowadzącego);
- tworzyć zespół składający się z nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem - zespół organizuje swoje posiedzenia w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż dwa razy w roku (zespół zakłada i prowadzi Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia).
W kolejnym projekcie dotyczącym udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej dowiadujemy się, że w szkołach można będzie prowadzić różne zajęcia w ramach pomocy, w tym:
- zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze;
- zajęcia specjalistyczne - korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne oraz innych zajęcia o charakterze terapeutycznym;
- zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej;
- porady i konsultacje dla uczniów;
- porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia dla rodziców i nauczycieli;
- działania na rzecz zorganizowania pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.
Trzeba przyznać, że na podstawie kilku zacytowanych zapisów, zmiany są daleko idące i zmieniają zasadniczo system pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Taki jest zamiar projektodawcy – Ministra Edukacji Narodowej. Czy zamiar ten uda się wprowadzić w życie? Tu pojawiają się duże wątpliwości.
Podstawową wadą wprowadzanych zmian jest termin oraz forma ich wprowadzania.
W każdym nowym projekcie rozporządzenia ostatni paragraf podaje, że zmiany obowiązywać mają od 1 września 2010 roku. Mamy już trzecią dekadę lipca – środek wakacji. Rozporządzenia nie są jeszcze podpisane (może będą jeszcze korekty zapisów), a powinny się jeszcze ukazać w dzienniku urzędowym. Po raz kolejny nowy rok szkolny będzie dla dyrektorów i nauczycieli gorączkowym i trudnym okresem. Czy takie emocje będą służyły dobrej pracy, zgodnej z intencjami Ministra?
Vacatio legis dla tych rozporządzeń powinno wynosić przynajmniej jeden rok szkolny. Dyrektor ze swoimi nauczycielami i w porozumieniu ze swoim organem prowadzącym wykorzystałby ten rok do przygotowania szkoły do zadań. Praktyka pokazuje, że niewiele z nowego zdarzy się w najbliższym roku szkolnym. Mądre zespoły nauczycielskie sami sobie określą termin wprowadzenia zmian. Tylko dlaczego, po raz kolejny, uczymy braku szacunku do obowiązującego prawa?
Część szkół będzie tylko pozorowało zmiany, tak jak to już w wielu innych przypadkach zmiany bywało.
Druga istotna uwaga to forma wprowadzania zmiany. Minister zmienia treść rozporządzeń. Nie ma żadnych zmian w ustawach. Zgodnie z naszą konstytucją, samorząd terytorialny (organ prowadzący dla szkół) wykonuje zadania określone ustawami, również zadania własne. Powstanie zatem dylemat. Czy samorząd będzie wykonywał zadania, które wymagają dodatkowych środków? W wielu przypadkach rozporządzenie odwołuje się do uzgodnienia z organem prowadzącym. Samorządy mogą twierdzić, że nie zgadzają się na rozwiązania, które wymagają dodatkowych środków (zatrudnienie dodatkowego nauczyciela, zgoda na dodatkowe zajęcia, itp.).
Warto dodać, że nawet przy dobrej woli samorządu, wątpliwości co do właściwości wydatków może mieć wojewoda czy Regionalna Izba Rozrachunkowa. Organy te kontrolują podejmowane przez samorząd uchwały. Mogą one uznać, że budżet samorządu powinien pokrywać tylko wydatki określone ustawami.
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest ważnym i powszechnie akceptowanym zadaniem oświaty. Może warto w tym zakresie dopracować się takich zapisów, by mogły one być zaakceptowane przez większość Parlamentu.
Każda poważna zmiana musi być wspierana przez system doskonalenia. Według mnie, to jeden z głównych argumentów za istnieniem placówek doskonalenia nauczycieli, w tym centralnych placówek. Po raz kolejny w ciągu ostatnich lat Minister nie wykorzystuje tego systemu. Nie jest on doskonały, trzeba go zmieniać, ale też trzeba go wykorzystywać.
Do nowych zadań, z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej przygotować trzeba wizytatorów, dyrektorów poradni, specjalistów pracujących w poradniach oraz w szkołach, dyrektorów szkół oraz rady pedagogiczne szkół (wszystkich nauczycieli). Moje doświadczenie podpowiada, że nie wystarczy dobrze zapisać normy prawne w rozporządzeniu lub ustawie. Normy prawne muszą być bardzo ogólne, ponieważ dotyczą bardzo złożonego i różnorodnego systemu oświaty. Formy doskonalenia powinny te normy przerabiać na język praktyki i stosowania w konkretnych przypadkach.
Proszę zwrócić uwagę na zapisy dotyczące pracy zespołu, opisanego w kilku rozporządzeniach oraz na Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia. Czytającym te nowe propozycje nasuwa się wiele pytań praktycznych: z ilu osób ma się składać, czy wszyscy nauczyciele uczący są w zespole, jakie kwalifikacje ma mieć specjalista, jak rozliczać pracę pracownika poradni w zespole, jakie możliwości działania ma zespół (łącznie z finansowymi), itd. Na każdym poziomie funkcjonowania nowego systemu pomocy psychologiczno-pedagogicznej musi być spójność myślenia i działania.
Po gruntownej analizie projektów rozporządzeń mam nieodparte wrażenie, że Minister Edukacji Narodowej zmienia kolejny element systemu oświaty i jest w tej zmianie dużo dobrych elementów, ale w praktyce może to tylko oznaczać zmianę papierową, zmianę którą nie uda się w pełni wdrożyć w szkołach.
Andrzej Pery, 24 lipca 2010
