Pomoc psychologiczno pedagogiczna – przygotowanie i zadania dyrektorów, pedagogów i nauczycieli
W dzienniku urzędowym nr 228 2010 roku ogłoszone są rozporządzenia zmieniające system pomocy psychologiczno – pedagogicznej. Należą do nich rozporządzenia w sprawie:
- udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach;
- warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych;
- warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach;
- szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych;
- ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej.
Najważniejsze jest rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej, które weszło w życie 1 lutego 2011 roku. Udzielanie i organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, gimnazjach, szkołach podstawowych specjalnych i szkołach ponadgimnazjalnych specjalnych oraz w oddziałach specjalnych zorganizowanych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych zacznie obowiązywać od nowego roku szkolnego 2011/2012.
W szkołach podstawowych i szkołach ponadgimnazjalnych, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i szkół ponadgimnazjalnych specjalnych oraz oddziałów specjalnych zorganizowanych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, pomoc psychologiczno-pedagogiczna na zasadach określonych w rozporządzeniu ma być udzielana dopiero od roku szkolnego 2012/2013.
Odłożenie wejścia w życie o rok nowego systemu pomocy w wymienionych placówkach nie ma przekonującego uzasadnienia. Według mojej oceny, z powodu nieprzygotowania do zmiany dyrektorów, pedagogów i nauczycieli, we wszystkich typach szkół nowy system powinien funkcjonować najwcześniej od roku 2012/2013.
Wskazywane wcześniej w Monitorze wady i możliwe trudności we wdrażaniu zmiany nie zostały zniwelowane. Przypominam je krótko:
- brak przygotowania dyrektorów, pedagogów i nauczycieli do wdrażania nowego systemu pomocy;
- brak przygotowania i odpowiedniego wsparcia (również finansowego) poradni psychologiczno pedagogicznych do wykonywania nowych zadań, w tym wspierania wszystkich przedszkoli i szkół różnych typów;
- wprowadzenie zmian przy pomocy rozporządzeń, które nie są aktem prawnym zobowiązującym samorządy do zatrudniania dodatkowych pracowników (nauczycieli wspomagających) i finansowania zajęć dodatkowych proponowanych przez powoływane przez dyrektorów zespoły.
Mimo tych trudności, pierwsze zadania związane z nowym systemem pomocy dyrektorzy publicznych przedszkoli, gimnazjów, szkół podstawowych specjalnych i szkół ponadgimnazjalnych specjalnych powinni podjąć już od zaraz.
Dyrektorzy tych placówek powinni (bez fachowej pomocy) zapoznać swoich nauczycieli z przepisami prawa oświatowego, które dotyczą organizowania pomocy indywidualnej uczniowi. Na nich spada samodzielna analiza rozporządzenia w sprawie podstawy programowej w kontekście rozporządzenia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej świadczonej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zgodnie z wprowadzoną zmianą, przez specyficzne trudności w uczeniu się (uczniów w normie intelektualnej) należy rozumieć trudności związane z przyswajaniem treści nauczania, wynikające ze specyfiki funkcjonowania percepcyjno-motorycznego i poznawczego ucznia, które nie są uwarunkowane schorzeniami neurologicznymi. Dobrze, że zrezygnowano z zapisu, że specyficzne trudności w uczeniu się odnoszą się do uczniów „o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach sensorycznych”. Przy tym sformułowaniu powstawały interpretacje, że u dzieci mających wadę wzroku, wadę słuchu lub wady ortopedyczne, ale nie kwalifikujących się do objęcia kształceniem specjalnym na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, nie będzie można dokonywać diagnozy specyficznych trudności w uczeniu się.
W szkole, na najbliższym spotkaniu rady pedagogicznej powinno się przeanalizować i omówić każdego ucznia i uczennicę, który zdaniem nauczycieli potrzebuje dodatkowej pomocy. W wyniku analizy należy wytypować tych, dla których będą powoływane zespoły złożone z nauczycieli i specjalistów. Następnie, a powinno to się odbyć do 31 marca 2011 r. dyrektor powinien powołać zespoły. W każdym zespole powinni znaleźć się nauczyciele danego oddziału i zatrudnieni w szkole specjaliści: pedagog, psycholog. Każdy zespół powinien mieć koordynatora, którego wyznacza dyrektor.
Tak powołane zespoły podejmują pracę, zgodnie z wprowadzanymi rozporządzeniami. Praca ich musi zakończyć się najpóźniej do końca kwietnia. Przypominam, ze jest to ostateczny czas sporządzenia przez dyrektora projektu arkusza organizacyjnego. Zespół musi rozpoznać indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne uczniów oraz zaplanować sposób ich zaspokojenia, w tym zindywidualizowaną pracę z dzieckiem na zajęciach obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych. Zespół ustala zakres pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zalecane formy, sposoby i okres udzielania pomocy uczniowi.
Zespół zakłada i prowadzi dla każdego ucznia objętego pomocą (z wyjątkiem ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) kartę indywidualnych potrzeb ucznia. Karta oprócz podstawowych danych identyfikacyjnych, zawierać powinna informację dotyczącą potrzeby objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, zakresu pomocy, zalecanych przez zespół form, sposobów i okresów udzielania pomocy oraz terminy spotkań zespołu. Kartę podpisują osoby biorące udział w spotkaniach zespołu.
Dyrektor, znając wyniki pracy powołanych zespołów, podejmuje decyzje i określa formy, sposoby i okresy udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin dla poszczególnych form. Podjęte decyzje dyrektor uwzględnia w tworzonym arkuszu organizacyjnym szkoły na rok 2011/2012, biorąc także pod uwagę godziny do dyspozycji dyrektora szkoły. Dodatkowo dyrektor może planować np. zatrudnianie specjalistów do prowadzenia dodatkowych zajęć wynikających z planowanej pomocy lub osób, które będą wspierać rozwój ucznia pomagając nauczycielowi prowadzącemu oddział szkolny.
Tak przygotowany arkusz wymaga zatwierdzenia przez organ prowadzący - do 25 maja. I tu może pojawić się duża rozbieżność między oczekiwaniami szkoły a możliwościami samorządu. Może to doprowadzić do wielu konfliktów i rozczarowań, szczególnie ze strony szkoły. Oba podmioty: szkoła i organ prowadzący mogą wzajemnie się obwiniać za niewystarczającą, a należną pomoc uczniowi. W zatwierdzonym arkuszu będzie się mieściła planowana pomoc psychologiczno pedagogiczna uczniom potrzebującym takiej pomocy. Dyrektor powinien uczynić wszystko, by wszystkie planowane formy pomocy, dla których muszą być zwiększone środki finansowe, były zaakceptowane przez organ prowadzący. Ale czy każdy dyrektor będzie miał taką moc?
Rozbieżności miedzy potrzebami szkoły, a możliwościami samorządu rozstrzygać będzie nie kto inny jak dyrektor szkoły. Musi on dopasować zatwierdzony arkusz organizacyjny do planowanych form wynikających z założonych kart indywidualnych potrzeb ucznia. Od nowego roku szkolnego szkoła, dla której rozpatrywane rozporządzenie będzie już obowiązywało, musi pracować zgodnie z nowymi zasadami i organizacją pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Wszystkim nam wypada liczyć na to, że mimo popełnianych błędów przy wprowadzaniu kolejnej zmiany, w wielu szkołach dyrektorzy, pedagodzy i nauczyciele będą doskonalili swój warsztat pracy i lepiej zorganizują pomoc uczniom, którzy tego oczekują.
- udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach;
- warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych;
- warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach;
- szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych;
- ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej.
Najważniejsze jest rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej, które weszło w życie 1 lutego 2011 roku. Udzielanie i organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, gimnazjach, szkołach podstawowych specjalnych i szkołach ponadgimnazjalnych specjalnych oraz w oddziałach specjalnych zorganizowanych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych zacznie obowiązywać od nowego roku szkolnego 2011/2012.
W szkołach podstawowych i szkołach ponadgimnazjalnych, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i szkół ponadgimnazjalnych specjalnych oraz oddziałów specjalnych zorganizowanych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, pomoc psychologiczno-pedagogiczna na zasadach określonych w rozporządzeniu ma być udzielana dopiero od roku szkolnego 2012/2013.
Odłożenie wejścia w życie o rok nowego systemu pomocy w wymienionych placówkach nie ma przekonującego uzasadnienia. Według mojej oceny, z powodu nieprzygotowania do zmiany dyrektorów, pedagogów i nauczycieli, we wszystkich typach szkół nowy system powinien funkcjonować najwcześniej od roku 2012/2013.
Wskazywane wcześniej w Monitorze wady i możliwe trudności we wdrażaniu zmiany nie zostały zniwelowane. Przypominam je krótko:
- brak przygotowania dyrektorów, pedagogów i nauczycieli do wdrażania nowego systemu pomocy;
- brak przygotowania i odpowiedniego wsparcia (również finansowego) poradni psychologiczno pedagogicznych do wykonywania nowych zadań, w tym wspierania wszystkich przedszkoli i szkół różnych typów;
- wprowadzenie zmian przy pomocy rozporządzeń, które nie są aktem prawnym zobowiązującym samorządy do zatrudniania dodatkowych pracowników (nauczycieli wspomagających) i finansowania zajęć dodatkowych proponowanych przez powoływane przez dyrektorów zespoły.
Mimo tych trudności, pierwsze zadania związane z nowym systemem pomocy dyrektorzy publicznych przedszkoli, gimnazjów, szkół podstawowych specjalnych i szkół ponadgimnazjalnych specjalnych powinni podjąć już od zaraz.
Dyrektorzy tych placówek powinni (bez fachowej pomocy) zapoznać swoich nauczycieli z przepisami prawa oświatowego, które dotyczą organizowania pomocy indywidualnej uczniowi. Na nich spada samodzielna analiza rozporządzenia w sprawie podstawy programowej w kontekście rozporządzenia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej świadczonej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zgodnie z wprowadzoną zmianą, przez specyficzne trudności w uczeniu się (uczniów w normie intelektualnej) należy rozumieć trudności związane z przyswajaniem treści nauczania, wynikające ze specyfiki funkcjonowania percepcyjno-motorycznego i poznawczego ucznia, które nie są uwarunkowane schorzeniami neurologicznymi. Dobrze, że zrezygnowano z zapisu, że specyficzne trudności w uczeniu się odnoszą się do uczniów „o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach sensorycznych”. Przy tym sformułowaniu powstawały interpretacje, że u dzieci mających wadę wzroku, wadę słuchu lub wady ortopedyczne, ale nie kwalifikujących się do objęcia kształceniem specjalnym na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, nie będzie można dokonywać diagnozy specyficznych trudności w uczeniu się.
W szkole, na najbliższym spotkaniu rady pedagogicznej powinno się przeanalizować i omówić każdego ucznia i uczennicę, który zdaniem nauczycieli potrzebuje dodatkowej pomocy. W wyniku analizy należy wytypować tych, dla których będą powoływane zespoły złożone z nauczycieli i specjalistów. Następnie, a powinno to się odbyć do 31 marca 2011 r. dyrektor powinien powołać zespoły. W każdym zespole powinni znaleźć się nauczyciele danego oddziału i zatrudnieni w szkole specjaliści: pedagog, psycholog. Każdy zespół powinien mieć koordynatora, którego wyznacza dyrektor.
Tak powołane zespoły podejmują pracę, zgodnie z wprowadzanymi rozporządzeniami. Praca ich musi zakończyć się najpóźniej do końca kwietnia. Przypominam, ze jest to ostateczny czas sporządzenia przez dyrektora projektu arkusza organizacyjnego. Zespół musi rozpoznać indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne uczniów oraz zaplanować sposób ich zaspokojenia, w tym zindywidualizowaną pracę z dzieckiem na zajęciach obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych. Zespół ustala zakres pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zalecane formy, sposoby i okres udzielania pomocy uczniowi.
Zespół zakłada i prowadzi dla każdego ucznia objętego pomocą (z wyjątkiem ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) kartę indywidualnych potrzeb ucznia. Karta oprócz podstawowych danych identyfikacyjnych, zawierać powinna informację dotyczącą potrzeby objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, zakresu pomocy, zalecanych przez zespół form, sposobów i okresów udzielania pomocy oraz terminy spotkań zespołu. Kartę podpisują osoby biorące udział w spotkaniach zespołu.
Dyrektor, znając wyniki pracy powołanych zespołów, podejmuje decyzje i określa formy, sposoby i okresy udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin dla poszczególnych form. Podjęte decyzje dyrektor uwzględnia w tworzonym arkuszu organizacyjnym szkoły na rok 2011/2012, biorąc także pod uwagę godziny do dyspozycji dyrektora szkoły. Dodatkowo dyrektor może planować np. zatrudnianie specjalistów do prowadzenia dodatkowych zajęć wynikających z planowanej pomocy lub osób, które będą wspierać rozwój ucznia pomagając nauczycielowi prowadzącemu oddział szkolny.
Tak przygotowany arkusz wymaga zatwierdzenia przez organ prowadzący - do 25 maja. I tu może pojawić się duża rozbieżność między oczekiwaniami szkoły a możliwościami samorządu. Może to doprowadzić do wielu konfliktów i rozczarowań, szczególnie ze strony szkoły. Oba podmioty: szkoła i organ prowadzący mogą wzajemnie się obwiniać za niewystarczającą, a należną pomoc uczniowi. W zatwierdzonym arkuszu będzie się mieściła planowana pomoc psychologiczno pedagogiczna uczniom potrzebującym takiej pomocy. Dyrektor powinien uczynić wszystko, by wszystkie planowane formy pomocy, dla których muszą być zwiększone środki finansowe, były zaakceptowane przez organ prowadzący. Ale czy każdy dyrektor będzie miał taką moc?
Rozbieżności miedzy potrzebami szkoły, a możliwościami samorządu rozstrzygać będzie nie kto inny jak dyrektor szkoły. Musi on dopasować zatwierdzony arkusz organizacyjny do planowanych form wynikających z założonych kart indywidualnych potrzeb ucznia. Od nowego roku szkolnego szkoła, dla której rozpatrywane rozporządzenie będzie już obowiązywało, musi pracować zgodnie z nowymi zasadami i organizacją pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Wszystkim nam wypada liczyć na to, że mimo popełnianych błędów przy wprowadzaniu kolejnej zmiany, w wielu szkołach dyrektorzy, pedagodzy i nauczyciele będą doskonalili swój warsztat pracy i lepiej zorganizują pomoc uczniom, którzy tego oczekują.
Andrzej Pery , 30 stycznia 2011
